...and you are gonna stop...AND DRINK TEA!?
Ik verbaasde mezelf over het feit dat ik over deze film nog geen comment had geschreven. De laatste keer dat ik de film uberhaubt zag is sowieso drie jaar geleden ter voorbereiding voor het bezoek aan het tanende oorlogsmuseum in Best. Met een bezoek aan het verbouwde Hartenstein in Oosterbeek komende zaterdag in het verschiet, leek het me een goed idee A Bridge To Far weer eens af te stoffen, mede voor een comment.
Op uitmuntende wijze wordt het boek gevolgd van Cornelius Ryan en de slag tot in detail beschreven. Voeg daar een schare prima acteurs aan toe, nog altijd prima ogende actie, een gevoel van autenthiciteit en waarschijnlijk is dit dan wat mij betreft de beste van de oude generatie oorlogsfilms, daarmee The Longest Day, Battle of Brittain, Anzio, Battle of the Bulge en andere titels achter zich latend.
Wat als eerst aangehaald moet worden is het bizarre door Montgomery ontwikkelde plan. Een plan dat bij voorbaat al te risicovol was, en daarmee tegengesteld tot de behoudend tactiek die de Engelse Maarschalk normaal was. Tenenkrommend werd door de rest van SHAEF bijvoorbeeld de behoedzame benadering van Caen gevolgd, overigens één van de reden waarom er niet meer Duitse troepen gevangen werden in de Falaise Pocket. Onfortuinlijk maar niet bewust waarschijnlijk begint de ellende op 11 september al. Had men de 11de Engelse pantserdivisie 30 km verder op laten rukken waren er grote Duitse troepenconcentratie opgesloten geraakt langs de Belgische kust die nu konden ontkomen via Zuid Beveland. Troepen die zich later zouden hergroeperen rond Arnhem. Dan was er het ronduit krappe tijdschema om de operatie voor te bereiden. Dit moest binnen zeven dagen na het gegeven fiat gebeuren. Dan was er het feit dat er niet genoeg toestellen waren om alle troepen in één keer ter plaatse te krijgen. Er moest meerdere keren gevlogen worden wat voor sommige troepen catastrofaal uitpakte nadat een officier van het 101ste met het hele uitgewerkte plan op zak crashte met zijn Waco nabij Vught, waarna de plannen in zijn totaliteit in handen vielen van de Duitsers. Mede door het wachten en de meerdere vluchten kon het weer invloed gaan uitoefenen en konden de Polen onder leiding van Sosabowski niet overgezet worden toen ze het hardste nodig waren rond Arnhem. Eerste slachting onder de Polen werd aan de kant van Oosterbeek aangerichte mede door de in handen gevallen plannen en verloren landingszone. Het besluit de rest te landen landen ten zuiden van de Rijn nabij Driel resulteerde dat men tactisch niets kon toevoegen. De radio's werkten niet mede door verkeerd geleverde antennes en verkeerde frequenties, de jeeps die de 1ste Airborne, Red Devil's, van de Ginkelse heide zsm naar Arnhem moesten brengen waren gecrasht of niet aangekomen, om van de landingslocaties die te ver van de doelwitten aflagen, keuze van Urquhart zelf die tot veel verbazing leidde bij ervarener Airborne officieren als Gavin en Taylor, en de inlichtingen dat er in de omgeving een 'maag/darm' divisie lag. Gekscherende benaming van een afdeling met jonge knapen en oude mannen, de oude mannen vanwege hun leeftijd last van ouderdoms kwaaltjes. Landingsplaatsen die verdedigd hoorden te worden voor de aanvoer van troepen en voorraden werden onder de voet gelopen wat niet zo raar was in de oneerlijke strijd tussen 'licht' bewapende parachutisten en pantersgrenadiers en tanktroepen. Overigens om meteen een lans voor Generaal Frederick 'Boy' Browning die in de film wordt afgeschilderd als koppig en verantwoordelijk voor een operatie die niet door had moeten gaan, hij negeerde inderdaad rapporten van het Nederlandse verzet of troepenconcentraties, maar volgens verschillende bronnen moet hij niet achter het plan gestaan hebben en de beroemde woorden geuit hebben tegen Monty dat hij vond dat ze een brug te ver gingen. Eisenhouwer moet ook geweten hebben van twijfel omtrent de inlichtingen maar als vredesstichter en niet als tacticus wilde hij vooral Montgomery niet in de wielen rijden die al meerder operaties en plannen gecanceld zag.
Terug naar de film die ondanks de vele personages en lange speelduur eigenlijk geen moment verveelt, en de film boeiend vele vlakken van de gevoerde en hevig strijd laat zien. Zo is het materiaal veelal kloppend, behalve de zogenaamde Duitse tanks, mooi om te zien, en valt vooral de strijd op Hell's Highway op zoals de corridor al snel genoemd werd. Uitmuntend is rollende barrage, de oprukkende troepen en tanks die eigenlijk wachten op contact met de vijand om vervolgens luchtdekking in te schakelen. Een tijdrovende strategie, maar helaas ook de enige. Kleine foutjes daargelaten zoals een Sherman die plotseling een totaal andere model is nadat hij geraakt is en van de weg afgeduwd wordt, ziet deze actie er nog meer dan prima uit voor een film van 43 jaar oud. Verder wordt de parachutesprong zelf mooi in beeld gebracht, de gewaagde Waal-crossing door de 82ste onder leiding van Cook, zien de verschillende gevechten rond de John Frost Brug er ook prima uit en is de scene van alle verdwaasde gewonden rond Hartenstein erg goed net als de slecht verlichte kelders vol gewonden in Arnhem zelf.
Een paar fouten zijn weliswaar te vinden in het materiaal zoals de Duitse tanks, en bewuste fouten in personages als majoor Fuller en Bobby Stout om maar eens wat te noemen. Stout bestond niet bovendien beweert hij dat hij uit Joegslavie komt dat nog niet lang genoeg bestond dat hij volwassen zou kunnen zijn. Stout schijnt gebasseerd op Kolonel Sink, beter bekend van Band of Brothers en daar geportretteerd door Dale Dye. Het verhaal rond majoor Fuller en het protest tegen Browning met de foto's zit als volgt. Deze officier heette werkelijk Brian Urquhart. Door de aanwezigheid van Roy Urquhart, geen familie, generaal ter plaats in Oosterbeek neergezet door Sean Connery, wilde men geen verwarring veroorzaken en kreeg de betreffend officier een andere naam. En het was overigens Model die de troepen rond Arnhem neer zette en niet Von Rundstedt zoals in de film meen ik gesuggereerd wordt.
Wat verder rest is een prima internationale cast met alle goede talen, gezichten die ontzettend goed bij de betrokkenen gezocht zijn in het geval van eigenlijk alle generaals, dus Gavin, Taylor, Sosabowski, Browning, Vandeleur, Brian Horrocks en Urquhart om maar een paar te noemen. Voeg daar nog een aantal leuke karakters aan toe als bijvoorbeeld Eddie Dohun door een prima James Caan, Redford als majoor Cook, Hopkins, Olivier en Elliot Gould als schmierende patser en je hebt heel wat. Leuke en knappe details overigens nog, de groene sjaaltjes bij de Irish Guard van Vandeleur, de kloppende emblemen van 30ste korps namelijk het steigerende wilde zwijn en dat men Spitfires voor foto's stuurde en niet de gebruikelijke Mosquitos.
A Bridge Too Far is dan ook net als mijn comment omvangrijk, maar in het geval van de film in alle aspecten wel ontzettend compleet te noemen. Historisch behoorlijk kloppend, de actie, de cast, het verhaal met alle personages zonder dat het een moment verveeld of vertraagd. A Bridge Too Far is wat mij betreft compleet als oorlogsfilm, een document op zich, en de beste van zijn generatie.
